Soykırım ve savaş hatalarını inkar ederek kin ve şiddeti kışkırtan bireylerin mahpus ya da para cezasına çarptırılmasını öngören yasa değişikliği Almanya’da tartışmalara yol açtı.
Sosyal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşillerin oluşturduğu koalisyon hükümeti, yasal düzenlemeyi 20 Ekim gecesi geç saatlerde, öbür bir yasa değişikliği ile birlikte mecliste oylamaya sundu. Muhalefetteki Sol Parti ile Almanya için Alternatif Partisi’nin (AfD) karşı oy kullandıkları oylamada, yasa değişikliği 514 milletvekilinin oyuyla kabul edildi.
Ancak birçok hukukçu, hususun kapsamının çok geniş tutulduğu tenkidinde bulunarak, düzenlemenin bu haliyle yürürlüğe girmesi halinde, fikir ve tabir özgürlüğünün, bilimsel özgürlüklerin sınırlanabileceği ihtarında bulunuyor. Bu kıymetli değişikliğin kamuoyuna evvelce duyurulmadan, etraflı bir tartışma yapılmadan gece geç saatlerde meclise getirilerek oylanması da eleştiriliyor.
Değişiklik ne öngörüyor?
Düzenleme, Alman Ceza Kanunu’nun “halkı kin ve düşmanlığa kışkırtma” kabahatini düzenleyen 130. unsurunda değişiklik öngörüyor.
Buna nazaran Almanya’da bundan sonra yalnızca Yahudi Soykırımı’nı inkar edenler değil, dünyanın öteki bölgelerinde işlenen soykırımları, savaş hatalarını inkar edenler, insanlığa karşı işlenen bu hataları küçümseyenler de cezalandırılabilecek.
Düzenlemede, bu taraftaki beyanatların hata kapsamında değerlendirilebilmesi için bunların kamu tertibini, toplumsal barışı bozacak, nefret ya da şiddeti teşvik edecek nitelikte olması gerektiğine işaret ediliyor. Bu cürmü işleyenler, üç yıla kadar mahpus ya da para cezasıyla cezalandırılabilecek.
“Bilim dünyası ve kamuoyu için şaşırtan oldu”
Yasa değişikliğini DW Türkçe’ye pahalandıran anayasa hukuku ve milletlerarası hukuk uzmanı Dr. Paula Rhein-Fischer, bu değerli değişikliğin gereğince tartışılmadığını, birçok kişinin lakin mecliste kabul edildikten sonra bundan haberdar olduğunu belirterek tenkitlerini lisana getirdi.
Köln Üniversitesi Avrupa İnsan hakları Müdafaa Merkezi’nde vazife yapan Rhein-Fischer, “Hem bilim dünyası hem de kamuoyu için son derece şaşırtan oldu. Bu ıslahatı kamuoyuna duyurmadan, tartışılmasına imkan vermeden, süratli bir prosedür ile neden süratlice geçirmeyi tercih ettiklerini bilmiyorum, spekülasyon olacak lakin tahminen de tam da bu kadar ağır tenkide yol açacağını öngördükleri içindir” halinde konuştu.
Eleştiri oklarının gayesindeki liberal FDP partili Adalet Bakanı Marco Buschmann ise bunun büyütülecek bir mevzu olmadığını, maddedeki değişikliğin daha çok sembolik olduğunu savunuyor.
Adalet Bakanlığı değişikliği savunuyor
Adalet Bakanlığı da değişiklikle unsurun aslında ağırlaştırılmadığını, yalnızca “daha açıklayıcı” tabirlere yer verildiğini ve bu adımın Avrupa Kurulu’nun Almanya hakkında Aralık 2021’de başlattığı ihlal prosedürü nedeniyle atıldığını söylüyor.
Komisyon, bu prosedürü AB’de 2008 tarihinde kabul edilen Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı ile Çaba ile Soykırımının ve İnsanlığa Karşı Hataların İnkârının Cezalandırılmasına Ait Çerçeve Kararı uyarınca başlatmıştı. Kurul, bu kararını Almanya’nın bu kapsamda atması gereken adımları atmadığı tespitiyle gerekçelendirmişti.
Adalet Bakanlığı, ceza kanunundaki son ıslahat ile artık işte bu beklentiye karşılık verildiğini savunuyor.
Ancak çok sayıda hukukçu yapılan değişikliğin, AB’nin çerçeve kararının ötesine geçtiğine, bunun da birçok sorunu beraberinde getireceğine dikkat çekiyor.
Mahkemeler için ağır yük getirebilir
Dr. Paula Rhein-Fischer, AB çerçeve kararının soykırım ve savaş hatalarının inkarını cezalandırmayı, ulusal ya da milletlerarası mahkemeler tarafından karara bağlanmış olaylarla sonlandırma imkanı tanıdığına dikkat çekti.
Alman hukukçu, “Ancak Almanya’da yasa koyucu AB çerçeve kararının çizdiği bu çerçevenin de ötesine geçti. Cezalandırmayı memleketler arası mahkemeler yahut ulusal mahkemeler tarafından karara bağlanmış soykırım, savaş ve insanlığa karşı işlenmiş hatalarla sınırlandırmadı” biçiminde konuştu.
Bunun büyük sıkıntılara yol açabileceği ihtarında bulunan Rhein-Fischer, “Bu yasa değişikliği yürürlüğe girdiği takdirde, lokal mahkemeler, Memleketler arası Adalet Divanı’nın bile karşılık vermekte zorlandığı, soykırım ve savaş kabahatleri üzere olgusal ve türel tabiatları itibariyle son derece güç sıkıntılar hakkında karar vermek durumunda kalacak. Soykırım, savaş hatası ya da insanlığa karşı işlenmiş bir cürmün tespiti, bilhassa süren ihtilaflarda, ağır bir yük” dedi.
Rusya propagandasını ön alma eforu mı?
Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasından bu yana Almanya’da Rusya yanlısı protestolar düzenleniyor. Pekala bu yasa değişikliği yürürlüğe girdiği takdirde, Rusya’nın Ukrayna’da işlediği sav edilen savaş kabahatleri, örneğin Buça katliamını inkar edenler, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin üzere, Ukraynalıları “Nazi” olmakla itham edenler bu kapsamda yargılanarak mahpusa mahkum edilebilir mi?
Rhein-Fischer, sanılanın tersine, ıslahatın art planında Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısı sırasında işlenen milletlerarası kabahatlerin yer almadığına vurgu yapmakla birlikte, artık bu tıp yargılamaların mümkün olabileceğini söylüyor.
Alman hukukçu, “Bu da aslında bize fikir özgürlüğünün önemli manada sonlandırılabileceğini gösteriyor. Ukrayna’daki savaş cürümlerini inkar edilmesini siyasi olarak yanlış bulabiliriz. Bunlar müthiş kabahatler ve bunların nitekim olduğuna dair çok güçlü emareler de var. Lakin tartışma alanı daraltılmamalı” diye konuştu.
Alman hükümet yetkilileri, Ceza Kanunu’ndaki değişikliğin Ukrayna savaşı ile alakası olmadığını söylüyor.
Uzmanlar ise süren bir ihtilaf ya da savaşta, tarafların kendi çıkarları ismine bilgi paylaşıp karşı tarafa suçlamalar yönelttiklerini, birçok vakit bunların teyidinin yapılmasının güç olduğunu, mahkemeler bir savaş kabahatinin gerçekleşip gerçekleşmediğini kanıtlarla tespit etmediği sürece de tartışmaların sonlandırılmaması gerektiğini savunuyor.
“Ceza hukuku siyasallaştırılıyor” uyarısı
Leipzig Üniversitesi’nden Profesör Elisa Hoven da hukuk portalı Libra’da yayımlanan yazısında milletvekillerine davette bulundu, hususun yürürlüğe girmeden değiştirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Hoven, “Federal Meclis ceza hukukunu gereksiz yere nasıl siyasileştiriyor” başlıklı yazısında, soykırım ya da savaş cürümlerinin inkarı ile ilgili cezai sorumluluğun, mahkemeler tarafından memleketler arası kabahat olarak karara bağlanmış hususlarla sonlandırılması gerektiğini vurguladı.
“Savaşta evvel gerçekler ölür” kelamını hatırlatan Hoven, süren askeri ihtilaflarda bilhassa bilgilerin doğrulanmasının sıkıntı olduğuna dikkat çekerek “Suçlamalar şimdi yetkili bir mahkeme tarafından incelenip onaylanmadığı sürece, bunların aksi tez edilebilmeli. Ceza hukuku, bir kişiyi kanıtlanmamış bir cürmü ‘inkar etmekle’ suçlayamaz” görüşünü kaydetti.
Düzenlemenin mevcut haliyle, ceza hukukunu çok derecede siyasallaştırabileceğini kaydeden Hoven da bunun yargıya çok yük getireceğini ve savaş hatalarına ait kamusal ve akademik tartışma alanını da daraltabileceğini aktardı.
Hoven, “Alman bölge mahkemeleri Ermenilere yönelik katliamın soykırım olup olmadığını ya da İsrail’in işgal ettiği topraklarda savaş kabahati işleyip işlemediğini yargılamak zorunda kalmamalıdır” sözlerine yer verdi.
“Ermeni soykırımı olmadı” diyen cezalandırılabilir mi?
Hoven’ın dikkat çektiği üzere, mevcut yasa değişikliği, “Ermeni soykırımı olmadı” diyenlerin cezalandırıp cezalandırılmayacağı sorusunu da gündeme taşındı.
Adalet Bakanlığı, yasa değişikliği hakkında internet sitesinde yayımladığı bilgilendirme metninde kimi soru işaretlerine açıklık getirmeye çalıştı.
Mahkemelerin, bir soykırım ya da savaş hatasını kuşkuya yer kalmayacak halde tespit edememesi halinde o vakit cezalandırmanın olamayacağını vurgulayan bakanlık, bununla birlikte şu tabirlere yer verdi:
“Bazı durumlarda, tarihi gerçekler herkes tarafından biliniyor olabilir. Bu davalarda mahkemenin kanıt toplamasına gerek yoktur.”
Almanya’da, 2 Haziran 2016 tarihinde Federal Meclis’te, 1915-1916 yıllarında, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermenilere yönelik tehcir ve katliamların soykırım olarak tanınmasını öngören karar kabul edilmişti.
Bu karar ışığında, mahkemeler de kanıt toplanmasına gerek olmadan, bu görüşten yola çıkarak karar verebilir mi?
Hukukçu Rhein-Fischer, bu soruyu şu sözlerle yanıtladı:
“Almanya’da bir mahkemenin, bugün bildiklerimiz ışığında, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermenilere yaptıklarını bir soykırım olarak tanımasını mümkün görüyorum. Federal Meclis de bir kararıyla bunu soykırım olarak kabul etmişti. Bu husus, lokal mahkemelerin ne derece kuvvetli ve siyasi olarak da çetin hususlar hakkında karar vermek zorunda bırakılacağına dair güzel bir örnek. Birçok vakit tek bir hakim vazife yapıyor bu mahkemelerde. Artık bu hakim bu türlü bir mevzuda karar vermek zorunda kalacak.”
Alman hukukçu, hudutların çok bilinmeyen olduğunu, inkar beyanının ne vakit nefret ve şiddeti teşvik ettiğine ait de görüş farklılıkları olabileceğine de işaret etti.
Bilimsel çalışmalar etkilenir mi?
Bu ortada Adalet Bakanlığı, bu yasa değişikliğinin bilimsel çalışmaları etkilemeyeceğini savunuyor.
Alman Anayasası’nın 5. unsurunun bunu teminat altına aldığına dikkat çeken bakanlık, uygulanmada bu anayasal teminatın gözetileceğini kaydetti.
Bakanlık ayrıyeten Ceza Kanunu’nun 86. unsurunun 4. fıkrasına atıf yaptı. Buna nazaran, yurttaşlık eğitimi, anayasaya muhalif teşebbüslere karşı savunma, sanat yahut bilim, araştırma yahut öğretim, yeni olaylar yahut tarih hakkında rapor verme, yahut gibisi hedeflerle yapılan hareketler cezalandırılmaz.
Rhein-Fischer, bununla hükümetin bilim beşerlerine bir tıp ayrıcalıklı alan tanıdığına işaret etmekle birlikte, hususun çok da buna imkan sağlayacak açıklıkta olmadığını söyleyerek “Şimdi bu insanların mahpus ya da para cezasına çarptırılmamaları için inanılmaz hukuksal efor gösterilmek zorunda kalınacak” dedi.
Eleştirileri yersiz bulan uzmanlar da var
Yasa değişikliğine yansılara katılmayan hukukçular da var. Augsburg Üniversitesi’nden Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Michael Kubiciel, Verfassungsblog isimli hukuk portalında yayımlanan makalesinde tenkitleri yersiz olarak nitelendirdi.
Kubiciel, yeni düzenleme uyarınca tek başına inkarın cürüm teşkil etmeyeceğini, beyanın hata teşkil edecek hareketlere dönük bir kışkırtma ihtiva etmesi gerektiğine dikkat çekti.
Alman hukukçu, kamu huzurunun kolay bir halde bozulmasına yol açacak bir yayın ya da söz biçiminin bu unsur kapsamına girmediğini savundu.
Yasal düzenlemeye rötuş yapılır mı?
Federal Meclis tarafından kabul edilen yasal düzenleme, şimdi yürürlüğe girmedi. Yasa değişikliğinin, 16 eyaletinin temsil edildiği Federal Konsey’de (Bundesrat) 25 Kasım’da ele alınması bekleniyor.
Değişikliğin yürürlüğe girmesi için Federal Konsey’in onayı gerekmiyor, lakin yapılan düzenlemede düzeltme yapılması gerektiği kanaati oluşması halinde, arabuluculuk komitesi görevlendirilecek.
Siyasi gözlemciler, çok ağır tenkitler olduğunu işaret ederek, metin üzerinde değişiklikler ya da eklemeler olabileceğini belirtiyorlar. Metine, “uluslararası mahkemeler tarafından tanınmış soykırımlar ile savaş suçları” biçiminde bir sözün eklenebileceğine işaret ediliyor.
Federal Konsey’in hukuk komitesinde, yasa değişikliği bu hafta mercek altına alınmaya başlandı. Yasa değişikliğinin akıbeti önümüzdeki haftalarda netleşecek.
“İfade özgürlüğünün üstün değeri dikkate alınmalı”
Hukukçu Rhein-Fischer, değişikliğin bu haliyle yürürlüğe girmesi halinde, mahkemelere çok değerli bir vazife düşeceğini söyledi.
İfade özgürlüğünün sonlandırılmaması için mahkemelerin yeni düzenlemeyi olabildiğince dar bir biçimde yorumlaması gerektiğini vurgulayan Alman hukukçu, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Almanya’da söz özgürlüğünün üstün olduğuna dair temel bir unsurumuz var. Buna nazaran tabir özgürlüğü demokrasimiz için varoluşsal bir kıymete sahip. Demokrasi, fikir özgürlüğü olmaksızın var olamaz. Bu nedenle niyet özgürlüğüne getirilecek her kısıtlamayı, fikir özgürlüğünün üstün değeri dikkate alınarak uygulanmalı. Toplumların tarihî gerçekleri tartışabilmesi için, bunların kamusal tartışma alanının konusu olmaya devam etmesi gerekiyor.”
