Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de daha nitelikli ve ulaşılabilir sıhhat hizmeti sunmak emeliyle 2003 yılında “Sağlıkta Dönüşüm Programı” isimli bir proje başlatmıştı. Lakin gelinen noktada, sıhhatte şiddet hadiselerinin dönüştürülen sistem nedeniyle engellenemediği kanaati yaygın.
Konya Kent Hastanesi’nde misyonlu Kardiyolog Dr. Ekrem Karakaya’nın vefatı sonrası başlayan sıhhatte şiddet tartışmalarını DW Türkçe’ye kıymetlendiren Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala, sıhhatte şiddetin ekseriyetle güvenlik siyasetleri üzerinden ele alındığını, lakin sorunun köküne inmek gerektiği kanaatinde. “Hastaneye X-Ray aygıtı koyarak şiddeti önleyemezsiniz” diyen Pala’ya nazaran karşılığı verilmesi gereken en değerli sorulardan biri Sıhhatte Dönüşüm Programı ile şiddetin neden bu kadar çok arttığı.
Dr. Pala, sıhhatte dönüşüm ile bir arada sıhhat hizmetlerinin ticarileştiğini, sıhhat hizmetlerine yönelik talebin ise artış gösterdiğine dikkat çekiyor. Pala, “Sağlıkta Dönüşüm Programı’yla sırf özelde değil, kamuda da taşeronlar aracılığıyla özele kaynak aktarma teşebbüsü oldu. OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) ülkeleri içinde nüfus başına en az hemşire ve doktor düşen ülkelerden biriyiz. Talep artıyor ancak karşılayacak emek gücünüz yok” diyor.
Hekimlerin artan talep nedeniyle polikliniğe birden fazla hasta almak zorunda kaldıklarını, zorlanan şartlar nedeniyle hasta-hekim bağlantısının bozulduğunu lisana getiren Pala, bu süreçte tabiplerin hem hastalarına hem de meslektaşlarına yabancılaştığını söylüyor.
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servisi’nde iki tabibin geçtiğimiz Haziran ayında hasta yakınlarının saldırısına uğramasının akabinde Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurulu üyesi Dr. Halis Yerlikaya da yaptığı açıklamada “Sağlıkta şiddetin lakin sıhhatte dönüşüm siyasetlerinin yarattığı bu yıkımın bütün sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldırılmasıyla önleneceğini biliyoruz” değerlendirmesini yapmıştı.
“Devlet kamuda çalışan sağlıkçıyı korumak zorunda”
Uğradığı akın sonucu öldürülen bir öteki hekim da göğüs cerrahisi uzmanı Dr. Kamil Furtun. Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde 29 Mayıs 2015 tarihinde misyonu başında uğradığı silahlı hücum sonucu hayatını kaybeden Furtun’un kendi üzere hekim olan eşi Funda Furtun da sıhhat sisteminde yaşanan problemlere dikkat çekiyor.
Dr. Furtun, bir devir birebir hastanenin kantininde çalışan İsmail Koyun tarafından öldürülmüş ve fail Koyun, “tasarlayarak öldürme” cürmünden ağırlaştırılmış mahpus cezasına çarptırılmıştı. Cinayette hastane yönetiminin de ihmali olduğu gerekçesiyle savcılığa şikâyette bulunan Funda Furtun’un açtığı dava cezasızlıkla sonuçlandı. DW Türkçe’ye konuşan Samsun Tabip Odası eski lideri enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Funda Furtun, “İş yeri güvenliği kıymetli. İdarelerin sorumluluğu var. Eşimin cinayetinde sanık, hastanede insanları tehdit eden bir konumdaydı. Bu kişi hastaneden uzaklaştırılabilmeliydi” diyor.
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın getirdiklerinden biri de performansa dayalı yaklaşım. Dr. Funda Furtun, “Doktorlar değersizleştirildi ve köleleştirildi. Performansa dayalı sistem ile sıhhat hizmeti ‘ne kadar çok iş yaparsan ödemen o kadar fazla olur’a getirildi. Hastalar müşteri oldu” diyor. Dr. Furtun, “beyaz kod” olarak bilinen hastanelerde acil durumlarda kullanılan davet bilgilerinin Sıhhat Bakanlığı tarafından açıklanmadığını vurgulayarak “Ancak Türk Tabipler Birliği’nin araştırmasına nazaran, sağlıkçıların yüzde 84’ü bir halde şiddete maruz kalıyor ve bu sayılar giderek artıyor. Artış, devletin sıkıntıyı sahiplenmemesinden kaynaklanıyor. Siz devletsiniz, kamu çalışanı sağlıkçıyı korumak zorundasınız. İnançsız ortamlarda çalışıyoruz” diye ekliyor.
Furtun’a nazaran, tabiplere yönelik kullanılan olumsuz telaffuz de şiddeti körüklüyor. Bu nedenle hukuksal adımların yetersiz kaldığını belirterek “Şiddet lisanının idare katında bitirilmesi gerekiyor. Aksi takdirde şiddet normalleştiriliyor. Değişen sıhhat sistemiyle vatandaşa cennet vadedildi ve bunu bulamayan vatandaş da öfkesini karşısında kim varsa ondan çıkarmaya başladı” diye konuşuyor.
“Bakanlık sorunun kökenini bildiği için seyirci kalmayı tercih ediyor”
Dr. Kayıhan Pala, genel sıhhat sigortası içerisinde yer alamayan kıymetli bir kesim içim sıhhat hizmetine erişiminde mahzurlar oluşmaya başladığına da dikkat çekiyor.
“İnsanlar acil olmadığı halde acile gitmeye başladı. Bunlar acil olaylar değil, sıhhat hizmetlerine erişemediği için acile gelen olaylar. Acil olmadığı halde acile gelenlere bakılamayınca meseleler yaşanmaya başladı” halinde yaşanan problemleri aktaran Pala’ya nazaran, sıhhat hizmetine erişmeyen vatandaş yaratılan algı sebebiyle sorumluyu sıhhat çalışanları olarak görüyor.
“Sağlık Bakanlığı sorunun kökeninin sıhhatte dönüşüm olduğunu bildiği için şiddet olaylarına seyirci kalmayı tercih ediyor. Geldiğimiz noktada yasa çıkmış olmasına karşın azalma olmadı zira başından beri sorunun tek başına güvenlik tedbirleriyle çözülemeyeceği söylüyoruz” diyen Pala, sıhhatte şiddet hadiselerinin devam etmesi halinde hastaların nitelikli sıhhat hizmetine erişiminde sıkıntılar yaşanacağını söylüyor.
Sağlıkta Dönüşüm Programı’yla ilgili araştırma
Süleyman Demirel Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Enstitüsü mecmuasında yayınlanan 2016 tarihli “Sağlıkta Dönüşüm Programı Uygulamalarının Hastane Hizmetleri Üzerindeki Değişim Tesiri: Sıhhat Çalışanlarının Görüşleri” başlıklı araştırmada da Dönüşüm Programı’na ait tasalar lisana getirilmişti.
Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sıhhat hizmetlerinin sunumu, örgütlenmesi ve finansmanı alanında değerli değişiklikler yaşandığı belirtilen araştırmada, “Sağlık çalışanları program uygulamalarını kendileri açısından gereğince müspet bulmamaktadır. Sıhhat hizmetlerinin mevcut çalışanla yürütüleceği düşünüldüğünde sürdürülebilirlik için sıhhat çalışanlarının dönüşümün sonuçlarını kendileri içinde olumlu algılamalarını sağlayacak düzenleme ve uygulamalara gereksinim duyulduğu söylenebilir” deniliyordu.
