Rusya: Vicdani retçilere feministlerden yardım

Liliya Veşevatova, Rusya’daki Savaş Aykırısı Feminist Direniş’in (FAS) koordinatörü ve artık Ermenistan’ın başşehri Erivan’da yaşıyor.

Kremlin’in kısmi seferberlik ilan ettiği 21 Eylül’ün kendisi için bir dönüm noktası olduğunu anlatan Veşevatova, o günden beri günlerdir uykusuz kaldığını söylüyor. FAS koordinatörü Veşevatova, pek çok arkadaşı ve tanıdığının askere alınmak istenmeyen yakınlarının ülkeden kaçması için kendisinden yardım istediğini aktarıyor.

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, kısa bir mühlet evvel Ukrayna’da işgal ettikleri toprakların güvenliğini sağlamak için ilan ettikleri “kısmi seferberlik” kapsamında 220 bini aşkın yedek askeri vazifeye çağırmıştı.

Ancak Kremlin’in kısmi seferberlik ilanı, çok sayıda erkeğin ülkelerini terk etmesine de yol açtı. Bağımsız Rus gazetesi Novaya Gazeta Europe, Rusya’yı cepheye gitmemek için terk edenlerin sayısının 260 bini aştığına dikkat çekiyor.

Bu erkeklere dayanak olmak da FAS hareketi üyelerinin omuzlarına yeni sorumluluklar yükledi.

Feministlerden kritik destek

Hareketin koordinatörü Veşevatova, sağladıkları dayanağı “Onlara tavsiyelerde bulunuyoruz, biletlerini alıyoruz, otobüsler organize ediyoruz ve konaklayabilecekleri yerleri ayarlıyoruz” diyerek aktardı.

Erkeklerin çoğunluğunun 21- 26 Eylül tarihleri ortasında ülke dışına çıktıklarını, bu bireylere yüzlerce FAS aktivistinin yardım ettiğini anlatan Veşevatova, kendisinin de 60 şahsa yardımcı olduğunu söylüyor.

Lelya Nordik de onlarca erkeğin Rusya’dan kaçmasını sağlayan feministlerden. Ona başvuranları, insan hakları hakkında bilgilendirdiğini, ülke dışına çıkmaları için öbür aktivistlerle irtibata geçmelerini sağladığını belirten Nordik, uçak biletlerini alma, diğerleriyle birlikte seyahat etmelerini organize etme üzere lojistik bahislerde da dayanak verdiğini anlatıyor.

Ülkeyi terk etmek isteyenlerin büyük bir kısmını Rusya’dan çıkardıkları bilgisini paylaşan Nordik, daha kaçmak isteyenler olduğunu, bunların seyahatini sağlamaya dönük çalışmaları sürdürdüklerini belirtiyor.

Öncelik risk altındakilere verildi

Ülkeden çıkartılma önceliğini transseksüeller ve protestolar sırasında gözaltına alınanlara verdiklerini söyleyen FAS koordinatörü Liliya Veşevatova, “Çünkü güvenlik güçlerinin onları meskenlerinden alma tehlikesi vardı” diye konuştu.

Veşevatova, bu kümede yer alanları hudutlarda karşıladıklarını, inançta olabilmeleri için aslında aktivistlerin yaşadığı apartmanlara yerleştirdiklerini de anlattı.

Feminist hareketin koordinatörüne nazaran bayanlar, süratlice bir ortaya gelebildikleri ve tesirli bir takviye sağlayabildikleri için artık Rus sivil toplumunun ana omurgasını oluşturuyor.

Savaş ile birlikte güçlenen hareket

Estonya’daki Tartu Üniversitesi’nden Natalia Koviliayeva, Rusya’daki feminist hareketin ortaya çıkardığı en güçlü kurumun FAS olduğuna işaret ediyor.

Siyaset bilimci Koviliayeva, Rusya’da 2022 yılının başında 30 farklı bölgede 57 feminist kümenin bulunduğunu, bunların büyük bir kısmının de Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasından bir gün sonra, 25 Şubat’ta FAS’a katıldıklarını anlatıyor.

Koviliayeva, iletileşme uygulaması Telegram’da 40 bin takipçisi olan hareketin günümüzde toplam 100 Rus kenti ve yurtdışında faal olduğuna işaret ediyor.

FAS üyeleri savaş zıddı protestolar düzenliyor, sokaklarda siyah kıyafetler giyiniyor, toplumsal ağlar üzerinden savaş tersi bildiriler yayıyor, banknotlar üzerine “Savaşa Hayır” yazıyor ve Türkçesi “Kadınların Gerçeği” manasına gelen Şenskaya Pravda isimli gazeteyi çıkarıyorlar.

Twitter hesabında gazetenin tanıtımı şu tabirlerle yapılıyor:

“Utanmanıza gerek olmadan, annelerinize ve büyükannelerinize gösterebileceğiniz, bağımsız, savaş aykırısı bir gazete.”

FAS aktivistleri, ayrıyeten Rusya’daki konutların avlularına Ukrayna’nın doğusunda öldürülen beşerler için yüzlerce anıt taş yerleştirdikleri, “Mariupol 5000” üzere aksiyonlar de gerçekleştiriyor.

“Feministler siyasi güç haline geldi”

Yatay örgütlenme biçimi nedeniyle aktivistler her kentte kendi yapılarını kurabiliyor.

Siyaset bilimci Koviliayeva, bu örgütlenme biçimi sayesinde FAS’ın değişen şartlara daha süratli adapte olabildiğine, yeni taktik ve stratejiler geliştirebildiğine, çok başlı olması nedeniyle de baskı altına alınması sıkıntı olduğuna işaret ediyor, “Çok başlı olduğu için birini yok etmeye çalıştığınızda, birinin yerini 10 kişi birden alıyor” diyor.

Koviliayeva, FAS’ın kullandığı lisan ve telaffuzların basitçe anlaşılır olduğuna, savaş ve sonuçlarını, halkın büyük bir kısmının anlayabileceği halde formüle ettiğine de dikkat çekiyor.

Geçmişte feminizmin Rus toplumunda çok da düzgün anlaşılmadığını, kabul de görmediğini aktaran siyaset bilimciye nazaran ataerkilliğe, otoriterliğe ve militarizme karşı olan FAS artık Rusya’da siyasi bir güç haline geldi.

Koviliayeva, “Putin rejimi, muhalif güçleri yerle bir ederken, muhalif siyasetçiler dahil kimse feministleri ciddiye almıyordu. Onlar ise bu süreçte ağlarını güçlendirdi” dedi.

Bilgilendirmeye yük veriyorlar

Ancak FAS’ın koordinatörü Liliya Veşevatova, Şubat ayındaki gözaltına alınan ve tekrar mahpusa atılma riski bulunan pek çok aktivistin Rusya dışına çıktığını aktarıyor.

Kendisinin de iki kere gözaltına alındığını, bu nedenle Mart ayında Erivan’a taşındığını anlatan aktivist, sürgünde olmanın kendilerine tıpkı vakitte çalışmalarını inançlı bir halde sürdürebilme imkanı tanıdığını kaydetti.

FAS aktivisti, askere çağrılanlara tebligatları kabul etmeme, askerlik şubelerinden uzak durma tavsiyesinde bulunduklarını söylerken, kimi vakit üzücü durumlarla da karşı karşıya kaldıklarını şu sözlerle aktarıyor:

“Cinsiyetçi niyet kalıpları kökleşmiş durumda. Kimi anneler, cepheye gitmek istemeyen oğullarına ‘korkak’, ‘kaçak’ diyor.”

Geçmişte kimi erkeklerin kendilerine feminist oldukları için hakaret ettiklerini fakat artık bunun bir ehemmiyetinin kalmadığını söyleyen FAS koordinatörü, kelamlarını şöyle tamamladı:

“İnsanlar zorda olduğunda, vefattan kaçtıklarında, onlara geçmiş davranışlarını hatırlatmak çok da hakikat değil. Ayrıyeten ülkeden çıkardığımız her erkeğin gerisinde bayanlar, anneler, eşler, kız kardeşler ve çocuklar var.”