Eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden, yıllardır otoriter formda yönetilen Özbekistan’da yapılacak anayasa ıslahatına reaksiyon olarak Karakalpakistan bölgesinde başlayan şovlarda en az 18 kişinin öldüğü 243 kişinin de yaralandığı bildiriliyor. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti’nde 2 Ağustos’a kadar harikulâde hal (OHAL) ilan edildiğini, yüz binlerce kişinin katıldığı şiddetli protestoların akabinde Karakalpakistan’ın özerkliğini kısıtlayan anayasa değişikliğinden de vazgeçildiğini duyurdu.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev de anayasa değişikliği planına karşı protesto şovlarının yapıldığı Karakalpakistan’da çok sayıda devlet dairesine ve binasına saldırıldığını, çıkan olaylarda, ortalarında devlet güçleri ve sivillerin bulunduğu çok sayıda kişinin hayatını kaybettiğini tabir ederken, ölülerin sayısı hakkında bilgi vermedi.
Rusça yayın yapan Kanal Good’un Telegram hesabından paylaşılan haberde ise yaşanan şiddet olaylarında yüzlerce meyyit ve yaralı olduğu argüman edildi.
Yüzölçümü açısından Avusturya’nın iki katı
Ülkenin batısında bulunan, Aral Golü’ne komşu Karakalpakistan özerkliğe sahip bir eyalet. Yapılması planlanan anayasa değişikliğinde kelam konusu bölgenin bağımsızlığı ve egemenliği ibaresi yer almadığı gerekçesiyle başlayan şovlar Cuma günü apansız şiddetlenmiş, olaylar üzerine bölgede bir ay boyunca fevkalâde hal ilan edildiği duyurulmuştu.
2 milyon nüfusa sahip Karakalpakistan 164 bin kilometrekare ile yüzölçümü açısından Avusturya’nın iki katına tekabül ediyor ve yaklaşık 35 milyona sahip Özbekistan’ın coğrafik açıdan da neredeyse yüzde 46’sını.
Karakalpakistan’ın kendi parlamentosu var
Özbekistan’ın batısında yer alan Karkalpakistan özerk ve kendi parlamentosuna sahip bir eyalet. Karakalpakça lisanı, Özbekçenin yanı sıra resmi lisan sayılıyor. Cuma günü şiddetlenen şovlar üzerine Cumartesi günü Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Karakalpakistan’ın özerklik haklarını kısıtlayacak anayasa değişikliğine dair planlarında geri adım atıldığını açıklamıştı.
İnsan hakları kuruluşu Human Rights Watch Avrupa ve Orta Asya Yöneticisi Hugh Williamson, Nukus kentindeki şovlarda güvenlik güçlerinin göstericilere yönelik ağır şiddet uyguladığı istikametinde bilgilerin kendilerine ulaştığını belirtti ve olaylara dair soruşturma başlatılmasını talep etti.
Yıllardır otoriter biçimde yönetilen ülkede Cuma günü şiddetlenen şovlar Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in vazifeye geldiği 2016’dan bu yana yaşanan en büyük protestolar olma özelliğine sahip. Vazifesi otoriter İslam Kerimov’dan devralan Mirziyoyev, ekonomik ve toplumsal ıslahatlar vaat etmişti. Geçen yıl yine bu misyona seçilen Mirziyoyev’in Karakalpakistan’da şovlara de neden olan anayasa değişikliği planında, cumhurbaşkanının vazife müddetinin beş yıldan yedi yıla çıkartılması öngörülüyordu.
Otoriter yönetim
İnsan hakları kuruluşları Özbekistan’daki durumu yıllardır eleştiriyor ve temel hak ve özgürlüklerle basın ve niyet özgürlüğü alanlarında iyileştirmeler talep ediyor.
2005 yılında Kırgızistan sonuna yakın Andican’da düzenlenen şovlar de güvenlik güçleri tarafından kanlı biçimde sonlandırılmıştı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) bilgilerine nazaran o vakit meydana gelen olaylarda 300-500 kişi hayatını kaybetmişti. Kurak bir bölge olan Karakalpakistan, Özbekistan’ın en yoksul eyaleti olmasıyla tanınıyor.
Reuters,dpa,AFP / ETO,ET
