TBMM’de yeni kurulan Yaşlıların Meselelerini Araştırma Komisyonu’na başkanlık eden AK Parti İstanbul Milletvekili Erol Kaya, toplantıyı açış konuşmasında, hem dünyanın, hem de Türkiye’nin süratle yaşlanmakta olduğunu belirterek, “8 milyon 65 yaşını aşmış insanımız vardır. 65 yaş üstü 1,5 milyon kişi ise tek başına yaşamaktadır.” dedi.
Yaşlıların toplumsal hayata iştiraki, yaşlı hakları ile ilgili yasalar, yaşlılık iktisadına yönelik çalışmalar, yaşlı dostu kentler üzere hususların kıymet arz ettiğini belirten Kaya, “TBMM’de birinci kez yaşlıların problemleri hakkında kapsamlı bir araştırma imkanı doğmuştur. Ülkemiz deneyimleri ve dünya örneklerini inceleyip bir yol haritası çıkaracağız.” dedi.
65+ Yaşlı Hakları Derneği toplantıya Dernek lideri Prof. Dr. Rümeyza Kazancıoğlu ve İdare Konseyi üyeleri Doç.Dr. Murat Şentürk ve Y.Mimar Dr. Esra Akan’la katıldı. Dernek ismine görüş bildiren Prof. Kazancıoğlu, bayan, çocuk ve engelli üzere kırılgan kümelere ait milletlerarası kontratlar bulunmasına karşın yaşlı haklarına ait bir mukavelenin şimdi olmadığına dikkat çekti ve Dernek olarak, “yaşlı haklarına ait devletleri bağlayıcı, denetleme sistemleri olan milletlerarası bir mukavele ortaya çıkarılması için Birleşmiş Milletler seviyesinde sürdürülen çalışmaları yakından izliyoruz. Türkiye’nin bu çalışmalara, en üst seviyede öncülük etmesini talep ediyoruz.” dedi.
Prof. Rümeyza Kazancıoğlu, hem Anayasa’da hem de Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’da, yaşa dayalı ayrımcılığın yasaklandığını, ve yaşlıların karşılaştığı çeşitli eşitsizlikleri giderme konusunda devlete misyon verildiğinin altını çizdi. Buna karşılık yaşlılarla ilgili özel hukuksal düzenlemelerin olmamasının değerli bir eksiklik olduğunu belirtti, ve bu durumun en doruktan başlayarak düzeltilmesi gerektiğini söyledi.
Kazancıoğlu, bir örnek olarak Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı bünyesinde Engelli ve Yaşlı Hizmetleri’nin tek bir Genel Müdürlüğü çatısı altında yürütüldüğünü belirterek, “Engellilik ve yaşlılığın bir ortada zikredilmesi hem engelliler hem de yaşlılar açısından yanlışsız değildir. Her engelli, yaşlı olmadığı üzere her yaşlı da engelli değildir. Hasebiyle Bayanın Statüsü Genel Müdürlüğü üzere yaşlılar için de farklı bir genel müdürlük oluşturulmalıdır. En zirvede yapılacak bu düzeltme, kademe kademe bütün idari yapıya yansıyacak bir düzgün örnek oluşturacaktır.” dedi.
65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin TBMM Araştırma Komitesine sunduğu teklifler ortasında, Uygar Kanun, Ceza Kanunu ve İş Kanunu’nda bir dizi değişiklik yapılması var.
Prof. Kazancıoğlu, yaşlılara yönelik, vakit zaman vefatla sonuçlanan şiddet olaylarının arttığa, hatta zayıf ve müdafaasız addedilen yaşlıların aile içi şiddet ve suistimal gayesi olduğa, organize hata oluşumlarının, yaşlıları maksat alan finansal suistimal teşebbüslerinin sık rastlanan olaylar haline geldiğine dikkat çekerek, “Türk Ceza Kanunu’nda, yaşlıların sıkça mağdur olduğu aşikâr kabahatler için, tıpkı kimi cürümlerde mağdurun bayan yahut çocuk olmasının, cezayı ağırlaştırıcı sebep sayılması üzere, yaşlılık halinin ağırlaştırıcı sebep olarak eklenmesinin, cezanın “caydırıcı” olma özelliğini pekiştireceğini savunuyoruz.” dedi.
ÖNERİLER
65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin TBMM Araştırma Komisyonu’na sunduğu teklifler şöyle:
• İş Kanunu’nda çalışanın dört aylık fiyatıyla sınırlanan “ayırımcılık tazminatı”nda, üst hudut kaldırılmalı. Hakime, ayırımcılık halini ve sonuçlarını, mağdurun uğradığı ziyan ile çektiği acıyı dikkate alarak tazminata karar verebilme imkanı verilmeli.
• 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’a nazaran, yaş ayırımcılığının tespiti halinde, ihlalden sorumlu olanlara uygulanan 1.000 TL’den 15.000 TL’ye kadar idari para cezası caydırıcı olacak formda artırılmalı.
• İş Kanunu, yalnızca “iş ilişkisinde” değil, “işle ilgili duyurularda” ve “İş mukavelesinin yapılmasında” da yaş ayırımcılığının yasak olduğunu açıkça tabir edecek biçimde değiştirilmeli.
• Uygar Kanun’un kabulünden bu yana ortalama ömür müddetinin önemli ölçüde uzadığı; artık yaşlılığın biyolojik, fizyolojik, bilişsel, ruhsal, ekonomik, toplumsal boyutlarda, farklı hallerde ve farklı süratlerde yaşanan bir olgu olarak kabul edildiği dikkate alınmalıdır. Uygar Kanun’umuzdaki vesayet düzenlemesi bu gerçekle ahenk içinde değil. Vesayet altına alınan kişi, tüzel, ekonomik, toplumsal, siyasal haklarını tümden kaybetmektedir. Bu toptancı “vesayet” düzenlemesi, gözden geçirilmelidir. Bu süreçte Uygar Kanun’un 429. Hususunda düzenlenen “yasal danışmanlık” kurumuna yük verilmesi, hakikat bir başlangıç noktası olabilir.
• Türk Ceza Kanunu’nda, öldürme, yaralama, eziyet, tehdit-santaj-cebir, kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, konut dokunulmazlığının ihlali, dataları hukuka alışılmamış olarak ele geçirme, itimadı berbata kullanma, dolandırıcılık, makus muamele, banka yahut kredi kartlarının berbata kullanılması üzere yaşlıların sıkça mağdur olduğu muhakkak hatalarda, yaşlılık hali ağırlaştırıcı sebep sayılmalıdır.
• Ceza Kanunu’nda “Nefret ve ayrımcılık” cürmünün kapsamının tanımlandığı m.122/1’de “Dil, ırk, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi fikir, felsefi inanç, din yahut mezhep farklılığından kaynaklanan nefret” sözüne “yaş” da eklenmelidir.
• Ceza Kanunu’nda, “Aile hukukundan doğan bakım yahut dayanak olma yükümlülüğü” yalnızca çocuklar ve bayanları kapsamaktadır. Halbuki, Devletimizin yaşlılar konusunda önceliği, aile yanında, meskende bakımdır. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, “Evde Bakım Yardımı” kapsamında, 130 binden yaşlının ailesine nakdi takviye sağlamıştır. Bu nedenle, “Aile hukukundan doğan yükümlülükler” aile içindeki yaşlılara bakımı da kapsayacak halde düzenlenmelidir.
• Belediyelerin yaşlı hemşehrileri için yaptıkları her türlü faaliyet, stratejik plandan başlayarak, performans kriterlerine, öngörülen bütçeye ve bütçe gerçekleşmesine kadar açık ve şeffaf biçimde izlenebilir olmalıdır.
• Belediyeler seviyesinde güzel örneklerin paylaşılması, sorun ve mahzurların tartışılması, deneyim ve bilgi birikiminde ortaklaşılması, yaşlılara hizmet veren uzman takımların pozisyon ve saygınlıklarının güçlendirilmesi için Dünya Sıhhat Örgütü’nün, 2006’dan bu yana yaygınlaştırmaya çalıştığı “Yaşlı Dostu Kent Ağı” kavramını hayata geçirecek bir “Yaşlı Dostu Kentler Birliği” kurulmalıdır.
• Çeşitli düzenleme ve uygulamalara bilimsel temel hazırlanabilmesi için yaş temelli bilgi toplanmalı, ve bu datalar şeffaf bir biçimde hem kurumlar ortasında, hem de kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
