Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın Habertürk TV’de gazetecilerin sorularını yanıtladı. Gündeme ait açıklamalarda bulunan Kalın, Cemal Kaşıkçı cinayetine ait yaptığı konuşmasında, “Türkiye üzerine düşeni fazlası ile yaptı.” sözlerini kullandı.
Kaşıkçı’nın konuşmasından öne çıkanlar şöyle;
“TÜRKİYE ÜZERİNE DÜŞENİ FAZLASI İLE YAPTI”
“İki seviyede cevaplamak isterim. Bir teknik olarak Kaşıkçı davası ikincisi genel çerçeve. Milletlerarası bağlantılarda daralmalar ve genişlemeler olur. Bizim Mısır, Ermenistan, Suudi Arabistan’la olağanlaşma devrinden geçiyoruz. Milletlerarası münasebetlerde ezeli ve ebedi düşmanlık hasımlık olmaz. Barış yaparsınız yolunuza devam edersiniz. Suudi Arabistan’la Kaşıkçı cinayetine kadar çok önemli sıkıntılarımız yoktu. Bir iki yerde görüş ayrılıklarımız vardı. Kaşıkçı cinayeti büyük bir travma yarattı. Ülkemizde bu formda yapılmış olması. Türkiye o periyotta üzerine düşeni fazlası ile yaptığını düşünüyorum. Duyurulması ve dünyada gündem olması. Daha sonra tüzel bir süreç başladı.
Bu hadiseden ötürü Suudi Arabistan’la münasebetlerimiz önemli yara aldı. Türkiye Cumhuriyeti topraklarında bu türlü bir cinayete kurban gitmesi es geçilecek, üzeri örtülecek bir şey değildi. Trump açıktan çıkıp ‘Bu mevzu bizim için bir sorun değildir’ mealinde konuştu. Avrupa’da emsal çıkışlar oldu. Bir vakit sonra geriye çekildiler. Tüzel süreçle ilgili birkaç etaplı süreç yaşandı.
Adli süreçlerde ilgili makamların birbiriyle konuşması gerekiyordu. Sonuçta bir öteki ülkenin vatandaşıyla ilgili bir iddianame ortaya koyuyorsunuz. Burada bir sürü türel olarak teknik var. 6706 sayılı Milletlerarası İsimli İşbirliği Kanunu işletildi. Bizim bir vatandaşımız falanca ülkede uyuşturucu kabahatinden idama mahkum ediliyor mesela. Bununla ilgili teşebbüste bulunuyoruz. ‘Mümkünse imkan olmasın, gelsin Türkiye’de cezasını çeksin’ üzere. Bazen hukukun verdiği kimi kararlar kamu vicdanını rahatlatmayabilir. Sonuçta mahkemenin verdiği karara hukuken hürmet duymak zorundayız. Siyaseten ve vicdanen kâfi bulmayabilirsiniz.”
“SİYASİ OLARAK BU PROBLEM ASLA KABUL EDİLEBİLİR BİR ŞEY DEĞİL”
Bir öteki ülkenin vatandaşlarının yargılanması kelam konusu burada. O şahıslarla ilgili Suudi Arabistan’da bir tüzel süreç oldu. Dediğim üzere bizim vicdanımızı rahatlatmayabilir. Tüzel açıdan baktığımızda 6076 uygulandı. Öteki ülkeler de öteki türlü teşebbüsler de yapabilirdi. Bir iki yerde ferdî davalar açıldı. ABD’de öteki yerlerde. Bizim bu davalara dahlimiz kelam konusu olmaz. Ailesinin bir dava süreci olmadı Cemal Kaşıkçı’nın. Katılalım, katılmayalım bir hukuksal süreç işletildi. Bir diğer ülkenin vatandaşların yargılanması kelam konusuydu. Bununla ilgili isimli süreç yapıldı, orada 16 bireyle ilgili mahkeme yapıldı ve cezalar verildi. Münasebetiyle türel olarak baktığımızda bu tarafı ihmal etmek lazım. Siyasi olarak bu sorun asla kabul edilebilir bir şey değil. Türkiye sert reaksiyon verdi, üzerine düşeni yaptı. Kemal Bey’in ‘üç beş kuruş yapıldı’ sözü nitekim sakil söz. Son analizde Suudi Arabistan bölgenin değerli aktöre. Bu olaya kadar bizim muhakkak mevzularda görüş ihtilaflarımız olsa bile, bu türlü bir çatışma devrine girmedik. Vakit zaman görüş ayrılıkları elbette olabilir ancak ülkemizin çıkarlarını da düşünmek zorundayız. Türkiye’nin pozisyonu, bölge ile ilgileri, Suudi Arabistan münasebetlerini büyük fotoğrafı görmek zorundayız. Husumetle yönetemezsiniz dış siyasete.
“SON ANALİZDE BİZ DE BU DAVANIN MAĞDURU OLDUK”
Onlar diyorlar ki, ‘biz tüzel süreç işlettik, mahkemeye çıkarttık, şu cezalara çarptırdık’. Bir öteki ülke Türkiye’deki bir küme Türk vatandaşı için bu türlü bir mahkeme kursa, yargılamaya kalksa Türkiye Cumhuriyeti haklı, haksız o vatandaşlarını mahkeme vermez. ‘Beğen beğenme ben burada yargıladım’ der. ABD, İngiltere hangi vatandaşını diğer ülkede yargılanmasına müsaade eder. Çok istisnalar dışında. İnanılmaz savaş hataları vs. vardır. Münasebetiyle burada bu türlü bir şey oldu. Keşke bu olay hiç yaşanmasaydı. Yalnızca bizim topraklarımızda değil rastgele yerde yaşanmasaydı. Son analizde biz de bu davanın mağduru olduk.
Değerli yalnızlık tabiri o devir çok yanlış anlaşıldı. Tahminen benim kusurum; daha farklı, net söz etmeliydim. Bedelli kısmı bedelli, yalnızlık ismi tek başınalığı tabir eden bir şeydi. Onu Türkiye yalnızlaştı diye çekenler oldu. Türkiye hiçbir vakit yalnız olmadı. Türkiye’nin Afrika, Uzakdoğu, latin Amerika’da Türkiye’nin siyasetleri, duruşu herzaman takdir topladı. Cumhurbaşkanımızın çizdiği adil, vicdanlı, merhametli başkan profili bugün tam buna oturduğu için dünyanın neresine giderseniz gidin, rastgele bir Türk vatandaşı oralara gittiğinde, Türkiye Cumhuriyeti’ne ilişkin şahıs, kurum, marka prestij görüyorsa bu duruşun, perspektifin, derinliğin tezahürüdür, yansımasıdır. Türkiye bundan bir şey kaybetmedi. İsrail’le olağanlaşma süreci başladı Türkiye Filistin davasından vaz mı geçiyor? Değil doğal ki.
“ÜLKEMİZİN ÇIKARLARINI, POZİSYONUNU DÜŞÜNMEK ZORUNDAYIZ”
Dış siyasette sıfır toplamlı oyunlar olmaz. Son analizde biz sıfır toplamlı bir oyun olmaktan fazla, 360 derece perspektifinden dış siyasete bakabilmenin mümkün olduğunu söyledik. Biz Filistin’in işgaline baştan beri karşıyız, karşı olduğumuzu söylüyoruz. İsrail’de saatlerce ben konuştum. ‘Pozisyonumuz bu, ne Kudüs’ü işgal etmenizi tanıyoruz ne Filistin halkına yaptıklarınızı tanıyoruz’ dedim. Ramallah’ta sayın Mahmud Abbas’ı ziyaret ettiğimde. Orası merhum Arafat’ın fiili hapishane yaşadığı yerdir. Merhum Arafat’ın oturduğu odada sayın Abbas’la görüştük. Abbas ‘sizin İsrail ile alakaları düzeltmeniz bizim faydamıza’ dedi. Ermenistan’la neden 1992’de kapıları kapattık? Karabağ’ın işgalinden ötürü. Artık koşullar değişti. Azerbaycan-Türkiye bir ortaya geldi, Karabağ özgürlüğüne kavuştu, Ermenistan’la olağanlaşma sürecini başlattık. Azerbaycan ve Türkiye’nin güç birliği ile sorun ortadan kalktı. Şu anda Ermenistan’la süratli bir olağanlaşma süreci yaşıyoruz. Sıkıntıları çözerek ilerlemek zorundasınız. 3 yıl boyunca Suudi Arabistan’la bağ kurmadık. İsrail’le, ne vakit Filistin halkına atak olsa sesimizi yükselttik, büyükelçimizi çektik. Hepsindeki temel prensip hakkı, hukuku gözetmek. Ülkemizin çıkarlarını, pozisyonunu düşünmek zorundayız. Türkiye’nin güçlü olması mazlum halkların davalarında olmazsa olmaz koşuldur. Türkiye’nin siyasi, ekonomik, jeopolitik olarak sıkıştırıldığı, zayıflaştırıldığı periyotta Türkiye’nin buralara olumlu tesir etme şanszı nedir? Somali’ye gittiğimizde dünyanın Somali diye bir sorunu yoktu. Oraya giderken risk aldık. Orada devam eden savaşın ortasında, terörle uğraşın bir ülkeyi bitirdiği, milletlerarası konjonktürün Somali’yi teröre mahkum ettiği bir devirde, biz tırnak içinde hiç üzerimize görev olmayan formda Somali’ye çıkarma yaptık. Bakın Somali nerelere geldi. Filistinli bunu söylüyor; İsrail ile normalleşmenizi en çok biz istiyoruz diye. Biz Kudüs’te, Gazze’de, Ramallah’ta olmadığımızda o insanların hakkını kim savunacak?
Afganistan’da Taliban’ı tanımadık lakin angaje ettik. Taliban’la en fazla tartışan bireylerden biri benim. Başınızdaki dar İslam anlayışını gelip topluma empoze etmeleri, kız çocuklarının okula gönderilmemelerine kadar. Büsbütün terk ettiğinizde ne olacak? Biz stratejik geri çekilelim, buralarla hiç ilgilenmeyelim. O vakit denilecek ki ‘siz buradaki mazlum halkları neden savunmuyorsunuz’. AB ile münasebetlerimizde problemli olduğumuz bir sürü mevzu var. Yönetmek durumundayız. Almanya’da nazi cinayetleri oluyor. Yeri geliyor en yüksek volümle reaksiyonumuzu lisana getiriyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Avrupa’da çıkıyor onlara meydan okuyor, ‘hani sizin değerleriniz’ diye. Bunları kapalı kapılar gerisinde nasıl söylüyorsa meydanlarda da birebir halde söylüyor. Bağlantı kurmamız, yapılanları olumlamak manasına mı geliyor? O da değil…
Ekonomik şeylere endekslerseniz kategori yanılgısı yaparsınız. Bizim ABD, Batı’daki ülkelerle âlâ bağlantılarımız var. Bu otomatikman ekonomik yeterli bağlar manasına geliyor mu? Bu bir eko sistem. Rusya ile bir istikrar siyaseti izliyoruz. Otomatikman Rus sermayesi Türkiye’ye geliyor manasına geliyor mu? Rusya ile güç münasebetimiz var. Güçte dışa bağımlı olduğumuz için İran’la olduğu üzere Rusya ile ilgiler geliştiriyoruz. Rusya’ya Ukrayna savaşından sonra yaptırım uygulamıyoruz. Elbette ülkemizin çıkarlarını korumak zorundayız. Burada Rusya tarafının da güvenebileceği bir aktörün devrede olması lazım. Herkes köprüleri atarsa Rusya ile eninde sonunda kim konuşacak? Bizim ekonomik bağlarımız o denli bir mahiyette ki, yaptırım uygulamak Rusya’dan çok Türkiye’nin iktisadına ziyan verir. Biz net hal aldık. Şu anda Batılılar da bunu kabullendiler. Jeopolitik münasebetlerle Türkiye’nin konumuna dair bir şey söylemiyorlar. Ukrayna’nın tahıl sevkiyatını yürüttüğümüz bir süreç var. Besinde Türkiye kilit hale geliyor. Avrupalı dostlarımız arıyorlar ‘Bu toplantı ne vakit olacak, sevkiyat başlayacak mı’ diye. Bir kısmı ‘Bu sürecin içinde biz de olalım’ demek için arıyorlar.
UKRAYNA VE TAHIL SORUNU
Bir gemi Mairapol’dan çıktı. Ukrayna’dan limanından çıktı. Şu anda yolda. Birkaç gün içinde Zonguldak’a ulaşması planlanıyor. Bizim askeri heyetimiz Moskova’daydı. O görüşmelerden bu sonuç çıktı. İki tarafın da mutabık kalması halinde İstanbul’da Türkiye-Ukrayna-Rusya-BM toplantısı yapacağız. O toplantıda bu sevkiyatın moderesi konuşulacak. Bir iş planı üzerinde çalışılıyor şu anda. O bölge savaş başlayınca Ukraynalılar tarafından mayınlandı, Odessa limanı. Haklı olarak Rusya işgal eder diye temizlemek istemiyorlar. Bunun yerine bir inançlı koridor, üç tane inançlı koridor önerdiler. Koordinatları muhakkak, gemiler girip çıkabilir, tahıl sevkiyatını başlatabiliriz dediler. Şu anda Rusya ve Ukrayna tarafı ile müzakerelerimiz sürüyor. En kısa vakitte bu toplantıyı yapmak istiyoruz.
Rusya kendi tahıl eserlerini de çıkartmak istiyor. Benim gemilerim memleketler arası sulara çıktığında rastgele sıkıntıyla karşılaşmasın diyor. Milletlerarası sigortası sigortalamadığı için gemiler çıkamıyor. Prensipte Cumhurbaşkanımız, sayın Putin’e açtı. ‘Çıkarsınlar mani olmayız lakin biz de eserleri çıkarmalıyız’ dedi. Bu ülkelerin temsilcileri ve BM ve bizim olacağımız yapıda görüşülecek. Bu Ukrayna savaşının alt başlıklarından bir tanesi. Şu anda herkes sevkiyatın başlamasını istiyor. Farklı sayılar söylem ediliyor. Şu anda toplamda Rusya ve Ukrayna’nın 40 milyon tona yakın tahıl olduğu sav ediliyor. Bu natürel önemli sayı. Bu dünyada yüzde 30-35’lik sayıya tekabül ediyor. O koridorun belirlenmesi, gemilerin sevkiyata başlaması 3-4 haftalık bir süreç.
Toplam 22-23 gemi var fakat hepsi bizim değil. Bize gelecek olan gemiler var. Bize yararı şu olacak; kendi tahıl ihtiyacımızla ilgili rahatlama getirecek. Bu sevkiyat Türkiye üzerinden yapıldığı için Türkiye stratejik pozisyon elde edecek. O gemiler Boğaz’dan geçecek. Biz nasıl Ukrayna ve Rusya tarafları ortasında birinci kapsamlı masayı İstanbul’da kurduysak, tahıl sevkiyatı konusunda birinci sefer iki ülkeyi biraraya getireceğiz. Biz Rusya’nın işgalini söylüyoruz, açık ve net. Savaş uzadıkça çok daha maliyetler üretecek. İki tarafı bir ortaya getirmek için çaba sarfeden öteki bir ülke de yok açıkçası. Savaş ortamında bile aşikâr hususlarda işbirliği yapılabileceğine bir örnek teşkil edecek.
