Üç direktörün maruz kaldığı muamele sinema dünyasında büyük reaksiyon toplarken, Penahi’nin eşi Tahereh Saeedi direktörün gözaltına alınmasını hukuksuz bir ‘kaçırma’ olarak nitelendirdi.
SALİHA SULTAN
İran’da, dünyaca meşhur direktör Cafer Penahi dahil üç direktör gözaltına alındı. İran sinemasının önde gelen direktörlerinden Penahi, 23 Mayıs’ta Abadan kentinde 10 katlı Metropol binasının çökmesi üzerine hayatını kaybeden 43 kişinin mevtini protesto eden direktör arkadaşları Muhammed Resulof ve Mustafa El Ahmed hakkında savcılıktan bilgi almaya çalışırken tutuklandı. Mehr haber ajansı, Panahi’nin pazartesi akşamı, bir protestoya katıldıktan sonra tutuklanan direktör arkadaşları hakkında bilgi almak için gittiği cezaevinde gözaltına alındığını bildirdi. BBC Farsça Servisi’ne konuşan Penahi’nin eşi Tahereh Saeedi, gardiyanların kendisine direktörün infaz edilmemiş bir mahpus cezası olduğuna dair bilgi verdiklerini söyledi. Saeedi, Panahi’nin gözaltına alınmasını hukuksuz bir ‘kaçırma’ olarak nitelendirerek, “Cafer’in bir vatandaş olarak birtakım hakları var. Yasal süreç var. Birini hapsetmek için evvel kendisine bildirimde bulunmak gerekir. Lakin hapishane dışında protesto gösterisi yapan birini hapsetmek pek çok soruyu gündeme getiriyor. Bu insan kaçırmadır” sözlerini kullandı.
OLAYLAR 43 KİŞİNİN ÖLDÜĞÜ BİNANIN ÇÖKMESİNDEN SONRA BAŞLADI
Devlet haber ajansı IRNA geçen hafta, İranlı direktörler Resulof ve El Ahmed’in 23 Mayıs’ta Abadan kentindeki 43 kişinin hayatına mal olan 10 katlı Metropol binasının çökmesinin akabinde düzenlenen protestolarla kontaklı olarak tutuklandığını bildirdi. Binanın çöküşü, ülkede kalitesiz inşaat uygulamalarına, hükümetin ‘ihmal ve yolsuzluğu’na karşı halkı ayaklandırdı. Göstericiler, trajediden sorumlu tuttukları ‘yetersiz yetkililerin’ yargılanmasını ve cezalandırılmasını talep etti. Birçok kişi polis tarafından göz yaşartıcı gaz, ihtar ateşi ve tutuklamalarla karşı karşıya kaldı. Rasoulof liderliğindeki yaklaşık 70 bireyden oluşan İranlı sinema imalcisi ve dal çalışanları da, güvenlik güçlerinin binanın çöküşünü getiren ‘yolsuzluk, hırsızlık, ve baskı’ya isyan eden insanlara karşı ‘silah bırakmaya’ çağıran bir açık mektup yayınladı. İranlı yetkililer ise iki direktörü ülke dışında yerleşik muhalif kümelerle temas kurmak, halkı kışkırtmaya çalışmak ve devlet güvenliğini baltalamakla suçlayarak, 8 Temmuz’da tutukladı. Sinema üretimcileri üzerindeki baskı, İran hükümeti ile Batı ortasındaki tansiyonun artmasıyla birlikte ülkede yaşanan tutuklama dalgasının akabinde geldi. Tahran’ın dünya güçleriyle nükleer muahedesini canlandırma müzakereleri çıkmaza girerken güvenlik güçleri ülkede birkaç yabancıyı tutuklamıştı. İran hükümeti şu an tutuklu bulunan üç direktör hakkında şimdi bir açıklama yapmadı.
SAYGIN ŞENLİKLER SANATKARLARA BASKIYI KINADI
Resulof ve El Ahmedi’nin geçen hafta tutuklanmasının akabinde, Berlin Sinema Şenliği idaresi iki direktörün tutuklanmasını protesto ederek, “Şiddete karşı barışçıl gayretleri nedeniyle sanatkarların gözaltına alınması şok edici” açıklaması yaptılar. Penahi’nin tutuklanmasının akabinde açıklama yapan Cannes organizatörleri ise “İran’da sanatkarlara karşı açıkça sürmekte olan baskı dalgasını ve tutuklamaları şiddetle kınadıklarını” söyleyerek, derhal özgür bırakılmaları için davette bulundular.
PENAHİ VE RESULOF 2011’DE DE TUTUKLANMIŞTI
Muhammed Resulof, ‘Şeytan Yoktur’ (There is No Evil) sinemasıyla 2020 yılında Berlin Sinema Festivali’nde ‘Altın Aslan’ kazandı. Direktörün sineması, İran’daki mevt cezası ve baskıyı, şahsî özgürlükler temalarıyla beyazperdeye aktarıyor. Resulof, Mükafatı aldıktan kısa bir mühlet ülkesinde ‘sisteme karşı propaganda’ yaptığı gerekçesiyle bir yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Avukatı cezaya itiraz etse de, İran hükümeti Resulof’un sinema çekmesini ve yurtdışına seyahat etmesini yasaklandı. Resulof ve Penahi 2011’de de müsaadesiz çekim yapmaktan tutuklandı. İkili, iktidara karşı ‘propaganda yapmak’ suçlamasıyla altı yıl mahpus cezasına çarptırıldı ve 20 yıl boyunca sinema yapmaktan men edildi. Lakin temyize giden Resulof’un cezası bir yıla indirildi. Penahi ise mahpusa girmedi lakin sinemalarını hükümetten kapalı çekmek zorunda kaldı. Tıpkı yıl, Resulof’un ‘Hoşça kal’ isimli sineması Cannes’da ödül kazandı, lakin İran hükümeti direktörün mükafatı alması için Fransa’ya gitmesine müsaade vermedi.
