Türkiye ile Suriye ortasında bağlantıların olağanlaştırılması için aylardır istihbarat ve alt siyasi seviyede temaslar sürerken iki ülke başkanları ortasında bir görüşme için hazırlıklar yapıldığının işaretleri de ağırlaşıyor.
Son devirde Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüşebileceğinin sinyallerini veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün yaptığı açıklamada da hususla ilgili bir soruya “Esad ile görüşme olabilir. Siyasette küslük dargınlık olmaz. Eninde sonunda uygun kurallarda adımları atarız” cevabını verdi.
Konu gündemdeyken iktidara yakınlığıyla bilinen Hürriyet Gazetesi müellifi Abdulkadir Selvi’nin, Erdoğan’ın Esad’la 2023 seçimlerinden evvel görüşebileceğini belirtmesi dikkat çekti. Selvi, görüşmenin Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in konut sahipliğinde düzenlenebileceğini kaydetti.
Rusya, Suriye’de desteklediği Esad rejimiyle problemlerin geride bırakılması ve Esad’ın tesir alanını artırması için yıllardır gerek Türkiye gerekse Suriyeli Kürtler nezdinde efor gösteriyor. 2011’de başlayan iç savaşın akabinde kaybettiği toprakların büyük kısmını son yıllarda geri kazanan Esad rejimi, şu an ülke topraklarının üçte ikilik kısmında denetimi sağlamış durumda. Rejimin denetimi dışındaki en kıymetli iki bölge ise Suriye’nin kuzeyinde Türkiye takviyeli kümelerin ve ABD takviyeli Kürtlerin denetimindeki bölgeler.
Kürtler, değerli petrol rezervlerinin bulunduğu kuzeydoğu bölgesi dahil olmak üzere ülke topraklarının yaklaşık üçte birlik kısmını elinde bulunduruyor. Bu bölgede Kürtlere dayanak veren Amerikan askerlerinin bulunması Şam açısından başka bir sorun teşkil ediyor.
“İşgalci” Türkiye, “katil” Esad periyodu bitiyor mu?
Ancak kuzeybatı bölgesindeki Türk askeri varlığı da Şam’ın kırmızı çizgileri ortasında. Esad rejimi şimdiye kadar Türkiye’yi “işgalci güç” olarak nitelendirerek muhtemel bir olağanlaşma için Türkiye’nin Suriye topraklarından çekilmesini kural koşmuştu. Erdoğan’ın da Esad’a yönelik sıkça kullandığı “katil” üzere sert tabirler hâlâ hatırlarda. Bölgede değişen dengelerin iki taraf açısından da yeni çıkar alanları yarattığı ve olağanlaşma sürecine birtakım ortak çıkar ve dertlerin eşlik ettiği anlaşılıyor.
Londra merkezli Şark’ul Evsat gazetesinin kıdemli diplomasi editörü İbrahim Hamidi’nin aktardığı bilgilere nazaran, Temmuz ayında Suriye Ulusal Güvenlik Kurulu Lideri Ali Memlük ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı Lideri Hakan Fidan Moskova’da bir görüşme gerçekleştirdi. Erdoğan da Ekim ayında yaptığı bir açıklamada alt düzeyde görüşmeler gerçekleştiğini, Esad ile görüşmenin şimdi gündemde olmadığını, vakti gelince bu türlü bir görüşme gerçekleşebileceğini belirtmişti.
Erdoğan’ın Esad’a ilettiği teklif
ABD merkezli haber ajansı Associated Press (AP) ajansı, kısa mühlet evvel Erdoğan’ın Esad’a bir teklif ilettiğini yazdı. Suriye ile yakın ilgilere sahip Lübnanlı bir siyasetçiye dayandırılan teze nazaran Erdoğan’ın iletisi Esad’a İran aracılığıyla iletildi. Lübnanlı siyasetçinin aktardığı bilgilere nazaran Erdoğan Esad’a, “Suriye ordusunun şu an Kürtlerin elindeki bölgelere geri dönmesini, Kürt milislerin Suriye doğal gaz ve petrolünü kullanmasına mahzur olmasını ve Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin Suriye’ye geri dönmesini” teklif etti.
Erdoğan’ın bildirisinde Türk yetkilileri Şam’a göndermeye hazır olduğunu da belirttiği, lakin Esad’ın görüşmelerin üçüncü bir ülkede yapılabileceğine işaretle bu teklifi reddettiği kaydedildi.
AP’nin ulaştığı “üst seviye bir Türk yetkili” ise İran’ın arabuluculuk yaptığı bilgisini yalanlarken iletinin içeriğiyle ilgili yorumda bulunmadı. İran’ın Türkiye’nin Suriye’deki varlığına karşı olduğuna işaret eden Türk yetkili, Rusya’nın arabuluculuk konusunda gayretleri olduğunu fakat “hiçbir ilerleme sağlanamadığını” söyledi.
SDG Ankara-Şam çizgisindeki gelişmelerden rahatsız
Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevinin yöneticisi Rami Abdurrahman, belkemiğini YPG’nin oluşturduğu ve Suriye’de ABD’nin en değerli müttefiki pozisyonundaki Suriye Demokratik Güçlerinin (SDG) Esad ile Erdoğan’ın ortak düşmanı olduğunu belirterek bu bölgede bir işbirliğinin kelam konusu olabileceğine işaret ediyor.
Nitekim Şam ile Ankara ortasındaki potansiyel yakınlaşma SDG’de rahatsızlık yaratmış durumda. SDG kumandanı Mazlum Abdi, mevzuyu yakından takip ettiklerini ve gerekli tedbirleri aldıklarını belirterek “Şam ile Ankara ortasında rastgele bir muahede halkımızın iradesini maksat alıyor olacak, büyük bir hata teşkil edecek, Suriye’nin kimi kısımlarının işgaline giden yolu açacaktır” dedi. Mazlum Kobani ismiyle da bilinen Abdi, Türkiye’nin muhtemel bir kara harekâtında asıl amacın, stratejik kıymeti nedeniyle Kobani olacağını tez ederek Kobani’nin Türkiye’nin denetimindeki bölgeleri birbirine bağlama fonksiyonu göreceğini söyledi.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Suriye özel danışmanı ve baş müzakerecisi Aleksander Lavrentyev de bugün yaptığı açıklamada Suriyeli Kürtlere “ABD’den uzaklaşın” bildirisi verdi. ABD’nin Suriye’nin kuzeydoğusunda “yıkıcı” bir rota izlediğini belirten Lavrentyev, “Kürt sıkıntısının çöümünün bölgede durumun istikrara kavuşturulmasında değerli bir faktör olacağını kaydetti. Kürtlerin ABD’nin elinde rehine olduğunu ve bu durumun tahlili engellediğini savunan Lavrentyev, “ABD’nin varlığı olmasa Kürt sorunu çok süratli bir biçimde çözümlenebilirdi. Buna eminim” diye konuştu.
DW,AP,rtr/BK,HS
