Son 1 ayda yaşanan vergi artışları, taban fiyat artırımı ve kur geçişkenliği, Ekim 2022’den beri düşme eğiliminde olan enflasyonu yine üst istikametli harekete geçirdi. Böylece Eylül 2021’de başlayan faiz indirimi süreci sonrasında yaşandığı üzere, Türkiye tekrar “enflasyonda yükseliş” periyoduna girmiş oldu. Fiyat artışlarının 31 Mart 2024’teki mahallî seçimlere kadar üç hanelere çıkabileceğine işaret eden uzmanlara nazaran, yüksek enflasyondan en olumsuz etkilenecek bölümler tekrar dar gelirliler ve emekliler olacak.
TÜİK % 47, 8 ENAG % 122,9 açıkladı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) temmuz ayı enflasyon datalarına nazaran, temmuz ayında TÜFE aylık yüzde 9,49 arttı. Böylece aylık enflasyon son 1,5 yılın tepesini görürken, yıllık enflasyon da yüzde 38,21’den yüzde 47,83 düzeyine çıktı. Temmuz ayında yıllık çekirdek enflasyon da yüzde 56,09 ile yükselişini sürdürdü. Tıpkı devirde yıllık üretici enflasyonu ise yüzde 44,50 olarak gerçekleşti. Böylece yıllık üretici enflasyonu üç yıl sonra birinci defa tüketici enflasyonunun altına gerilemiş oldu.
Enflasyonu bağımsız olarak hesaplayan Enflasyon Araştırma Kümesi’nin (ENAG), temmuz ayına ait enflasyon bilgilerine nazaran ise, temmuzda aylık enflasyon yüzde 13,18, yıllık enflasyon ise yüzde 122,88 olarak hesaplandı. Yılbaşından bu yana gerçekleşen enflasyon ise yüzde 69,21 oldu.
TCMB de iddiası yükseltmişti
Önümüzdeki aylarda enflasyonda yükseliş trendinin süreceğini artık TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) bile kabul ediyor. O denli ki yeni lider Hafize Gaye Erkan’ın basın mensupları ile birinci sefer bir ortaya geldiği 27 Temmuz toplantısında, TCMB yıl sonu enflasyon beklentisini yüzde 22,3’ten yüzde 58’e yükseltilmişti. Erkan toplantıda, 2024 ikinci çeyrekte yüzde 60 civarında tepeyi bulduktan sonra enflasyon ana eğilimlerinde düzgünleşme görmeyi beklediklerini lisana getirmişti. TCMB’nin güncellenen enflasyon iddialarına nazaran, tüketici enflasyonu 2024’te yüzde 33, 2025’te ise yüzde 15 seviyesinde gerçekleşecek.
“Ücretli kesim aleyhine oldu”
Enflasyon datalarını DW Türkçe için kıymetlendiren Prof. Dr. Sinan Alçın, TÜİK bilgilerine nazaran temmuz ayında gerçekleşen enflasyon artışının “gecikmiş bir artış” olduğunu lisana getiriyor.
TÜİK’in mayıs ayında doğalgazın prim fiyatını “sıfır” olarak alması nedeniyle mayıs enflasyonunun beklenenin hayli altında geldiğine işaret eden Prof. Alçın, “Unutmayalım ki, mayıs ayında enflasyon olduğundan düşük gelince, hem 6 aylık taban fiyat düzenlemesinde hem de memur ve emekli maaşlarındaki artırımlar gerçek enflasyon karşısında düşük kaldı” diyor.
Bu nedenle temmuz ayında belirlenen 6 aylık memur ve emekli maaş artırımlarının yüzde 17,5’te kaldığını, fakat son açıklanan enflasyon verisiyle 7 aylık enflasyonun yüzde 30’u geçtiğini söz eden Alçın, “Dolayısıyla aslında bu ortada geçen bir ay içerisinde fiyatlı kesitler aleyhine gelir dağılımının bozulduğunu söylemek mümkün” değerlendirmesinde bulunuyor.
Peki önümüzdeki aylarda da devam etmesi beklenen enflasyon artışı, nereye varacak?
“Enflasyon üç haneye yaklaşabilir”
Prof. Sinan Alçın’a nazaran, 31 Mart mahallî seçimleri de düşünüldüğünde 2024’ün birinci çeyreğinde enflasyonda üç haneli sayılara yakın bir artış olabilir.
Önümüzdeki aylarda gerek kiralık konut fiyatlarında gerekse akaryakıt fiyatlarında artışın devam edeceğini söz eden Alçın, “Bu nedenle aslında Merkez Bankası Lideri Erkan’ın yüzde 58’lik yılsonu kestiriminin de aşılacağını düşünüyorum” diyor.
Yerel seçimler atlatılmadan enflasyonla daha sert bir uğraş beklemediğini kaydeden Alçın, “Ancak ondan sonra tahminen önemli manada fiyat istikrarına dönük siyaset uygulanma ihtimali var. Bu da başta dar gelirliler olmak üzere, toplumu enflasyon konusunda korunaksız hale getirmiş oluyor” biçiminde konuşuyor.
Şimşek’in açıklamaları gerçekçi mi?
Temmuz ayına ait enflasyon bilgilerinin açıklanmasının akabinde, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Twitter’dan yaptığı açıklamada, Temmuz’da yıllık enflasyonun mali önlemler, döviz kuru gelişmeleri ve fiyat artışlarının tesiriyle piyasa beklentileriyle uyumlu gerçekleştiğini belirtti.
Şimşek “dezenflasyon” ile fiyat istikrarının hedeflendiği bir süreçten geçildiğine vurgu yaptı ve enflasyonun 2024 yılı ortasından itibaren düşmeye başlayacağını söyledi. “Dezenflasyon”; fiyat artış suratının, bir diğer deyişle enflasyon oranın vakitle azalması manasına geliyor.
“Maliyet orta-düşük gelirlilere yükleniyor”
DW Türkçe’ye konuşan Prof. Dr. Öner Günçavdı’ya nazaran, Şimşek’in son enflasyon datalarını “piyasa beklentileri ile uyumlu” olarak söz etmesi gerçeği yansıtmıyor.
Dövizdeki artışlar ve vergi düzenlemeleri üzere gelişmeler nedeniyle aylık enflasyonun yüzde 9,5 üzere yüksek bir oranda gerçekleşmesinin normalleştirilmeye çalışıldığını savunan Prof. Günçavdı, “Temmuz enflasyonunu enflasyonla çaba siyasetinin bir başarısızlığı olarak algılamayalım isteniyor. Görünürde enflasyonla çaba ediliyor. Lakin bu uğraşta fedakarlık yapma konusunda asıl yükün hane halklarına bindiğini görüyoruz. Siyasetlerin maliyeti orta ve düşük gelirlilerin sırtına yükleniyor” diye konuşuyor.
“TÜİK şeffaf davranmıyor”
Öte yandan yüksek gelir sahipleri ve kamunun şimdi enflasyonla gayrette nerede duracağını gösteren bir program olmadığının altını çizen Günçavdı, “Çünkü bu iki kısmın nasıl bir tasarruf ve vergi geliri yaratacağını hala bilemiyoruz. Öte yandan fiyatların en çok arttığı kalemler, yani ulaştırma, kira ve besin aslında hane halkı masraflarının yüzde 60’tan fazlasını oluşturuyor” formunda konuşuyor.
Günçavdı’ya nazaran iktisat idaresi değişmiş olmasına karşın, TÜİK’in enflasyon bilgilerine ait şeffaflık şimdi sağlanabilmiş değil.
Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) enflasyon hesaplamasının temelini oluşturan husus fiyat listesinin açıklanmasının durdurulmasına karşı açtığı davada haklı bulunmasına karşın, TÜİK’in bu listeleri açıklamadığını hatırlatan Günçavdı, “Şeffaflığa bu kadar kıymet verildiği vurgulanırken, TÜİK neden hukuksuz biçimde bu listeleri gizliyor? Buna birilerinin karşılık üretmesi gerekiyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
Yeni program eylülde açıklanacak
Bu ortada Mehmet Şimşek liderliğindeki yeni iktisat idaresinin eylül ayı içerisinde yeni Orta Vadeli Programı (OVP) açıklaması bekleniyor. Prof. Alçın’a nazaran, yeni OVP’de bilhassa enflasyon ve cari açık maksatlarında üst taraflı değişiklik olabilir.
5 Eylül 2022’de açıklanan ve 2023-2025 periyodunu kapsayan OVP’de büyüme maksadı 2023 için yüzde 5, 2024 ve 2025 yılları için ise yüzde 5,5 olarak kayda geçirilmişti.
Büyüme maksatlarında değişiklik yapılmasa bile, enflasyon ve cari açıkta yeni amaçların daha yüksek seyredeceğini kaydeden Alçın, “Son OVP’de enflasyon gayesi 2023 için yüzde 24,9, 2024 için ise yüzde 13,8 olmuştu. Cari ödemeler istikrarının GSYH’ye oranı için ise sırasıyla – yüzde 2,5 ve – yüzde 1,4 belirlenmişti. Bu oranların yeni OVP’de artacağını görebiliriz” diye konuşuyor.
