Pandemi ve Ukrayna savaşının tesiriyle enflasyonda global artış süreci başlayınca Amerikan Merkez Bankası (FED) son 28 yılın en yüksek faiz artışına gitti. Tarihi açıklamada ‘İhtiyaç olursa tekrar sert artış gelir’ vurgusu yapıldı. FED’in akabinde İsrail MB’si faizi artırdı. Avrupa Merkez Bankası da emsal tarafta bildiriler verdi. Türkiye’de ise iktisadın gereklerini görmezden gelen yaklaşımda ısrar enflasyonu patlattı.
BATININ RASYONEL TAVRI POMPAYA YANSIDI
Hayat pahalılığının en büyük tesir gösterdiği alanlardan biri akaryakıt oldu. Fiyatlarda yüzde 300’leri aşan tırmanış yaşandı, akaryakıt 30 liraları gördü. Lakin FED’in faiz artışı global petrol fiyatlarını aşağı çekince bu eğilim Türkiye’de de pompaya yansıdı. Akaryakıt 25, motorin 27 lira düzeylerine kadar geriledi. Dikkat çeken tablo oluşan kriz kaideleri karşısında rasyonel tavrın en yanlışsız çıkış olduğunu bir sefer daha gösterdi.
AKARYAKITTA FİYAT DÜŞÜŞÜ FED’DEN
Enflasyonun global artışına dünyadaki merkez bankaları sert faiz artışlarıyla tedbir aldı. ABD ve Avrupa merkez bankalarının yaptığı faiz artışları başta petrol ve değerli metaller olmak üzere piyasada fiyatları düşürdü. Fed’in 75 baz puan faiz artış sinyali petrol fiyatlarında düşüş sağlarken, akaryakıt fiyatlarına da indirim olarak yansıdı. Lakin Türkiye’de Merkez Bankası’nın faiz indirimleri kurun fırlamasına neden olduğu için indirim çok kısıtlı oranda yansıdı.
Küresel çapta pandemi ve savaşa bir arada ekonomik kriz kaygıları enflasyonun rekor kırmasına neden oldu. Dünyadaki merkez bankaları krize tedbir almak için sıkı para siyaseti uygulayarak sert faiz artışları yaptı. Başta Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve ABD Merkez Bankası (FED) faizlerde sıkılaştırmaya gitti. Alınan faiz indirimi kararlarıyla birlikte piyasalarda rahatlamalar başlarken, emtia fiyatlarında da sert düşüşler gerçekleşti. Türkiye’de bu düşüşlerden faydalandı ama iktisat idaresinin aldığı kararlar kur ve enflasyondaki rekorları durduramadı. Bu yüzden bir tarafta FED ve ECB’nin rahatlığı başka tarafta ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) aldığı kararlar bizde gerçekleşen fiyatları kur kaynaklı arttırdı. Fed Lideri Jerome Powell geçen ayki toplantıda Temmuz ayında 50 yahut 75 baz puanlık faiz artışı olabileceği sinyalini vermişti. Fed’in 75 baz puan faiz artış sinyali petrol fiyatlarında düşüş sağlarken, akaryakıt fiyatlarına da indirim olarak yansıdı. Lakin Türkiye’de Merkez Bankası’nın faiz indirimleri kurun fırlamasına neden olduğu için indirim çok kısıtlı oranda yansıdı. Fed’in yanı sıra artan güç fiyatlarının bir resesyon tetikleyebileceği telaşı petrol fiyatlarında sert düşüşleri beraberinde getirdi. Salı günü Batı Teksas tipi ham petrol (WTI), yüzde 9 düşüşle varil başına 99 dolara kadar geriledi. Brent petrolün varili milletlerarası piyasalarda yüzde 11 düşüşle 102 dolara kadar indi. Petrol fiyatlarının yanı sıra metallerde de indirim yaşandı. Demir cevherinde ABD’de resesyon telaşları ve Şanghay’da çıkan yeni olaylar sonrası geniş çaplı test uygulamalarının başlamasının üretimi düşüreceği beklentileriyle düştü. Çelik üretiminde kullanılan emtia düşüşünü sürdürerek sene başında beri en düşük düzeyine yaklaşırken Mart ayında gördüğü 166 dolarlık doruğa kıyasla üçte biri oranında paha kaybetti.
NORVEÇ HÜKÜMETİ GÜÇ GREVİNE EL KOYDU
Norveç hükümeti, petrol ve gaz kesimi emekçilerinin başlattıkları greve müdahale etti. Norveç Çalışma Bakanlığı, grevin Avrupa’daki güç krizini kötüleştireceği kaygıları nedeniyle müdahalede bulunarak grevi sona erdirdi. Çalışma Bakanı Persen, “Anlaşmazlık, tüm Avrupa için bu kadar büyük toplumsal sonuçlara yol açabiliyorken, buna müdahale etmekten öteki seçeneğim yok” dedi. Petrol ve gaz bölümü personellerinin örgütlü olduğu Lederne sendikasının lideri Iudun Ingvartsen grevin hükümetin kararı ile bitirildiğini doğruladı ve çalışanların en kısa vakitte iş başı yapacaklarını vurguladı. Gelişme ile Norveç’ten gaz tedarikinin artması bekleniyor. Norveç Petrol ve Gaz Birliğinden yapılan açıklamaya nazaran, ülkedeki güç çalışanlarının büyük kısmını temsil eden sendikalar fiyat konusunda mutabakata varılamadığı için greve gitme kararı almış, maaşlarında artış istemek için greve çıkmıştı.
FED 75 PUAN FAİZ ARTIŞI GERÇEKLEŞTİREBİLİR
Fed Lideri Jerome Powell geçen ayki toplantıda Temmuz ayında 50 yahut 75 baz puanlık faiz artışı olabileceği sinyalini vermişti. Powell ve öbür Fed yetkilileri Haziran’da siyaset faizini 75 baz puan artırmış, bu 1994’ten beri en büyük artış olmuştu. O devirden beri kimi Fed üyeleri 40 yılın doruğunda seyreden enflasyonu dizginlemek için Temmuz toplantısında da 75 baz puanlık artıştan yana olduklarına dair açıklamalar yaptı. Barclays Ekonomisti Jonathan Millar “Komite’nin 50 yahut 75 baz puanlık artışı yapmak için dikkate alacağı göstergeler hakkında ipuçları arayacağız. Tutanaklar, Komite’nin fiyat istikrarını önceliklendirdiği görüşünü kuvvetlendirebilir” değerlendirmesini yaptı. Powell basın toplantısında Michigan Üniversitesi enflasyon beklentisi anketini işaret etmişti. ABD’lilerin 5-10 yıla ait enflasyon beklentisi yüzde 3.3 olmuştu, 24 Haziran’da bu oran yüzde 3.1’e revize edildi.
BRENT PETROL 70 DOLARIN ALTINA İNEBİLİR
Citigroup’un global emtia raporuna nazaran petrol fiyatları 70 doların altına inebilir. Citigroup’un bugün yayınlanan global emtia raporuna nazaran, emtialar tepe yaptı, fakat fiyatların bu yılın ikinci yarısında yüksek kalması gerekiyor. Aakash Doshi liderliğindeki analistler, şayet somut bir sakinlik ortaya çıkarsa, petrol fiyatlarının varil başı 70 dolar altına düşebileceğini belirtti. Banka ayrıyeten, önümüzdeki üç ay boyunca mısır, soya fasulyesi ve buğday için fiyat maksatlarını de düşürdü. Traderlar önümüzdeki 6-9 ay içinde hayvan yemi ve mahsul bazlı biyoyakıt talebinde değerli bir bozulma bekliyor. Kısa vadede arz meçhullüğü devam ediyor.
BENZİNE 96 KURUŞLUK ARTIRIM DÜŞÜŞLE İPTAL OLDU
Fed ve ECB’nin sert faiz artışlarıyla bir arada petrol fiyatları düşerken, yurt içinde de gelecek olan artırımın iptal edilmesini sağladı. Bayram öncesinde düşüş trendine giren akaryakıt fiyatları seyahat edecekleri sevindirdi. Gelen indirimlerden sonra akaryakıta artırım geleceğine dair bölüm kaynaklarından bilgiler gelmişti. Brent petroldeki büyük düşüş sonrası akaryakıttaki 96 kuruşluk artırım iptal edildi. Motorin fiyatında Haziran sonu gelen peş peşe büyük indirimlerden sonra akaryakıt fiyatında da 2 Temmuz’da 2 TL’den fazla indirim yapılmıştı. Bu kapsamda beklenen akaryakıt artırımı iptal edilirken, motorin yine indirim çizgisine girdi. Bölüm kaynaklarından edinilen bilgiye nazaran motorinde yurt dışı fiyatlarda ton başına 50 dolar kadar düşüş olması bekleniyor.
